Daardoor zijn we in staat om gedachten over vertrouwde zaken te herzien en creatief naar nieuwe dingen te kijken. Ons rationele Ik biedt ons de mogelijkheid om in deze chaotische wereld orde te scheppen en om ons te richten op die dingen die we belangrijk vinden. Het helpt ons om doelen te stellen en geeft sturing aan ons gevoelsleven. Ons rationele Ik voorkomt dat we ons laten leiden door onproductieve gevoelens, en stelt ons in staat om onze gevoelens in eigen hand te houden. En ten slotte stelt ons rationele Ik ons in staat om een goed evenwicht te vinden tussen onze persoonlijke wensen en verlangens en die van andere mensen. Ons irrationele Ik daarentegen laat zich sterk leiden door aangeboren behoeftes, en is gevoelig voor korte termijn gevolgen. Het zorgt ervoor dat we emotioneel overreageren en kan ons aansporen om te sterk gefocust te zijn op eigen belang of om daar juist helemaal aan voorbij te gaan.
De therapeutische technieken die bij RET worden toegepast zijn allemaal gebaseerd op wat Ellis noemt het ABC model van emoties. Met dat model wordt de samenhang weergeven tussen bepaalde gebeurtenissen (door hem A – activating event genoemd) en onze gevoelens (de C – emotionele consequenties). Onze gevoelens worden vaak wel getriggered door gebeurtenissen, maar worden veroorzaakt door onze gedachten, of meer specifiek onze overtuigingen (B – Belief).